ENFORMASYON NE DEMEK?
Enflasyonun tanımda iki durumdan bahsedilmektedir.
- Tek bir fiyat ya da fiyat grubu değil, fiyatlar genel seviyesi gösterge alınmaktadır.
- Artışın bir kereye ya da birkaç defaya mahsus olmadığı, sürekli olduğu vurgulanmaktadır.
ENFORMASYON NEDİR?
Enflasyon veya parasal şişkinlik, fiyatlar genel düzeyinin sürekli ve hissedilir artışını ifade eden bir durumdur. Diğer bir tanımı nominal millî gelirin, bu gelirle satın alınan mal miktarına (gerçek millî gelire) nazaran artması yani şişmesi demektir. Enflasyon, iktisadi literatürde fiyatlar genel düzeyinin, belli bir zaman aralığında sürekli düşüş gösterdigi süreci ifade eden deflasyon teriminin tersidir.
ENFLASYON TÜRLERİ NELER?
Enflasyon, temel olarak ikiye ayrılır. Bunlar; nedenlerine ve artış hızına göre enflasyondur. Nedenlerine göre enflasyon; kendi içerisinde talep enflasyonu, maliyet enflasyonu ve yapısal enflasyon olarak artış oranına göre ise ılımlı, yüksek ve hiper olarak sınıflandırılır.
- Talep enflasyonu, hizmet ve mal alımındaki artıştan kaynaklanır. Halkın gelirinin artmasıyla birlikte tasarruf azalır ve harcamalar artar. Ürünlere olan talebin artması ise otomatikman ürünlerin fiyatının artmasına neden olur.
- Genellikle petrol gibi üretimde kullanılan hammaddenin fiyatının artması, çıktı fiyatlarının da artmasına neden olur. Ancak kimi zaman hammadde fiyatları sabit olsa da firmaların kârlılıklarını arttırmak istemeleri maliyet enflasyonunun ortaya çıkmasına neden olabilir.
- Yapısal enflasyon, daha çok az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde görülen bir enflasyon çeşididir. Belirli sektörlerde olan talep fazlalığına uyum sağlanamaması nedeniyle bu sektörlerde fiyat artışı gözükür. Zaman içerisinde ise diğer sektörlere de yayılır.
- Ilımlı enflasyon, ülkelerin gelişmişliğine göre değişen oranlara sahip olmakla birlikte ortalama olarak yıllık %4-6 aralığında kabul edilir. Yerli paraya olan güvende düşüş olmaz ve kişilerin bankalardaki paralarının değerinde azalma gözükmez.
- Yüksek enflasyon, mal ve hizmetlerin aylık yaklaşık %5-10 oranında arttığını gösterir. Sektörlerin işleyişinde zorluklara yol açar ve halkın gelecek planlarındaki belirsizlikleri arttırır.
- Hiper enflasyon aylık enflasyonun %50 üzerine çıkması olarak kabul edilir.
ENFLASYON NASIL HESAPLANIR?
Enflasyon TÜİK tarafından TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) ve ÜFE (Üretici Fiyatları Endeksi) olarak iki farklı şekilde hesaplanır. ÜFE, ülkede üretilerek yurt içine satılan ürünlerin fiyatlarındaki değişimi baz alarak belirlenir.
TÜFE hesaplanmasında ise hane halkı tarafından yapılan harcamalarla ilgili anketler yapılır. Bu anketler göz önünde bulundurularak hangi kalemlerin bütçe üzerinde ne kadar etkili olduğu bulunur. Ortaya çıkan bilgilerle oluşturulan TÜFE sepetinde yüzlerce ürün çeşidi yer alır. 12 temel grupta ve 43 alt grupta toplanan ürünlerin fiyatları her ay belirlenir ve aylık enflasyon hesaplanır. Yıllık ortalama fiyatlar ise 12 ayın fiyatlarının toplanarak 12’ye bölünmesiyle bulunur. Ortaya çıkan sonuç bir önceki yılın değerleriyle karşılaştırılır ve artış miktarı hesaplanarak yıllık enflasyon hesaplanır.