Hayatın belki de en karmaşık ve dinamik evrelerinden biri olan ergenlik döneminde, ebeveynlerin çocuklara koymak istediği kurallar noktasında dikkat edilmesi gereken noktalara değinen Prof. Dr. Dilek Şirvanlı Özen, “Ergenlerin bağımsızlık arayışları ile ebeveynlerin rehberlik çabaları arasında denge kurmak, zaman zaman sancılı bir yolculuğa dönüşebilir” dedi.
Özen ayrıca bu süreçte ebeveynlerin söylediklerinin çocuklar tarafından farklı şekilde algılanacağını hatırlatarak, konuşurken açık ve net olunması gerektiğini söyledi.
Ergenlik dönemi hem çocuklar hem de aileler için zorlu bir süreç olabiliyor. Bu süreçte çocuklar, bağımsızlıklarını kazanma yolunda önemli adımlar atarken, ebeveynler de bu geçiş döneminde rehberlik yapma sorumluluğunu üstlenirler. Ancak, bu dönemde kurallar koymak ve bu kurallara uyulmasını sağlamak, bazen sanılandan daha zorlu olabilir. Bu anlamda ergenlerle sağlıklı ilişki kurabilmek adına Altınbaş Üniversitesi ve APAM Psikolojik Araştırma Merkezi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Dilek Şirvanlı Özen, özellikle ergenlik çağındaki çocuklara konulacak kurallarla ilgili olarak dikkat edilmesi gereken noktalara değindi.
Ebeveyn ne der, ergen ne anlar
Prof. Dr. Özen, ergenlik dönemindeki gençlerin, ebeveynlerinin söylediklerini çoğu zaman farklı bir şekilde algıladığını belirterek, “Örneğin, ‘Derslerine çalışmalısın, notların önemli’ şeklinde bir uyarı, bir ergen için ‘Sen yeterince başarılı değilsin’ anlamına gelebilir. Bu durum, gençlerin gelişimsel süreçlerinden ve kimlik arayışlarından kaynaklanır. Bu nedenle, ergenlerle iletişim kurarken onların bakış açısını anlamaya çalışmak ve söylediklerinizin nasıl algılanabileceğini düşünmek son derece önemlidir” dedi. Prof. Dr. Özen, ergenlerle konuşurken açık, net ve pozitif bir dil kullanmanın, onların söylediklerinizi daha doğru anlamalarına yardımcı olacağını vurguladı.
Çiğnenebilecek kurallar koymaktan kaçının
Kural koyarken dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan birinin, bu kuralların uygulanabilir ve mantıklı olması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Özen, ebeveynlerin ergenlerin hayatını çok fazla kontrol etmek için katı kurallar koymaktan kaçınmaları gerektiğini belirtti. Özen’e göre, örneğin, “Saat 8’den sonra telefonunu kullanma” gibi katı bir kural, gençler tarafından mantıksız ve haksız olarak algılanabilir. Bunun yerine, “Akşam 10’dan sonra telefonun kapalı olmalı ki uyku düzenin bozulmasın” gibi esnek ama net bir kural koymak daha etkili olabilir.
Ergenin sesini duyun ve ona güvenin
Ergenliğin, bireylerin kendi kimliklerini bulma ve bağımsızlıklarını kazanma süreci olduğunu belirten Özen, bu süreçte gençlere güvenmek ve onların fikirlerini dikkate almak hem onların özgüvenini artırır hem de aile içinde daha sağlıklı bir iletişim kurulmasını sağlar. Prof. Dr. Özen, kurallar koyarken ergenin fikirlerini ve isteklerini dinlemenin ve bu doğrultuda ortak bir çözüm bulmanın önemli olduğunu söyledi.
Açık ve şeffaf olun
Ergenlerle iletişimde açık ve şeffaf olmak, güvenin temelini oluşturur. Prof. Dr. Özen, kuralların neden konulduğunu ve bu kuralların hangi amaca hizmet ettiğini açıklamanın, gençlerin bu kurallara daha fazla saygı duymasını sağlayacağını belirterek, “Örneğin, ‘Eve geç gelmemen senin güvenliğin için önemli’ gibi açıklamalar, kuralların arkasındaki mantığı anlamalarına yardımcı olur” dedi.
Tutarlı ve adil olun
Ergenlerin kurallara uymasını beklerken, ebeveynlerin de bu kuralları tutarlı bir şekilde uygulaması gerektiğini söyleyen Özen, “Tutarsızlık, gençlerde kafa karışıklığına ve kurallara karşı saygısızlığa yol açabilir. Aynı zamanda, adil olmak da büyük önem taşır. Kuralların her çocuk için eşit bir şekilde uygulanması gerekiyor” şeklinde konuştu.
Örnek olun
Ebeveynlerin davranışlarının, ergenlerin kurallara uyma konusundaki tutumlarını doğrudan etkilediğini söyleyen Prof. Dr. Özen, ebeveynlerin kendi koydukları kurallara uyarak çocuklarına örnek olmaları gerektiğini belirtti. Özen, “Mesela, ‘Akşam yemeğinde telefon kullanılmayacak’ kuralı koyduysanız, siz de bu kurala uymalı ve telefonu bir kenara bırakmalısınız. Bu, gençlere kurallara uyma konusunda pozitif bir örnek oluşturur” dedi.
Onların dünyasına empatiyle yaklaşın
Ergenlik dönemi, kurallar ve sınırlar konusunda zorluklar barındırsa da doğru bir iletişim ve anlayışla bu süreci daha sağlıklı bir şekilde atlatmak mümkündür. Prof. Dr. Dilek Şirvanlı Özen, ebeveynlerin ergenlerle konuşurken onların bakış açısını anlamaya çalışmaları, mantıklı ve uygulanabilir kurallar koymaları, gençlere güvenmeleri ve onlara örnek olmaları gerektiğini vurgulayarak, "Unutmayalım ki, ergenlerle sağlıklı bir ilişki kurmanın yolu, onların dünyasına empatiyle yaklaşmaktan ve onlara destek olmaktan geçer” diyerek sözlerini sonlandırdı.