Vatandaşların arama motorlarında merak edip araştırdıkları HIV/AIDS nedir? AIDS nasıl bulaşır? AIDS neden olur? AIDS belirtileri nelerdir? Sorularının cevapları haberimizde...
HIV/AIDS NEDİR?
AIDS , Acquired Immune Deficiency Syndrome’un (Kazanılmış Bağışıklık Yetersizliği Sendromu) kısaltmasıdır. HIV virüsünün neden olduğu AIDS hastalığı , bağışıklık sisteminin enfeksiyonlara ve kanserlere karşı savunmasız olduğu evredir ve yaşamı tehdit eder. Yanlış bilinenlerin aksine, HIV pozitif olan her kişide AIDS oluşmamaktadır.
HIV virüsüne karşı geliştirilen Antiretroviral ilaçlar sayesinde bağışıklık sistemi hasar ciddi görmeden enfeksiyonlara karşı savaşabilir, yani vücut direnci düşmez. HIV bulaştıktan sonra ilaç tedavisine ek olarak "kişinin yaşam koşullarına ve vücut direncine" göre AIDS oluşmayabileceği gibi, 5-15 yıl ya da daha sorasında oluşma ihtimali de vardır.
Dünyada ve Türkiye’de HIV Görülme Sıklığı HIV günümüzde tüm dünyada yaygın olan bulaşıcı bir enfeksiyondur. 2023 yılı sonu itibarıyla, dünya genelinde yaklaşık 39.9 milyon kişi HIV ile yaşamaktadır. Bu kişilerden yaklaşık 1.4 milyonu çocuk (0-14 yaş) ve 38.6 milyonu yetişkindir . Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, HIV pozitif kişilerin %77'si antiretroviral tedavi almaktadır. Ancak, bu tedaviyi alan kişilerin oranı kadınlarda daha yüksek olup %83 iken, erkeklerde %72 civarındadır.
"AIDS nasıl bulaşır" sorusunun cevabı olarak vakaların yaklaşık %50'sinin cinsel yolla bulaştığı, bu vakaların %71'inin ise heteroseksüel cinsel ilişki yoluyla bulaştığı rapor edilmiştir. Yeni HIV enfeksiyonlarının sayısı, 1995 yılında zirve yapmış ve o tarihten bu yana %60 oranında azalmıştır. Ancak, 2023 yılında bile 1.3 milyon kişi HIV ile enfekte olmuştur.
Türkiye'de ise 2023 yılına dair spesifik veriler güncellenmemiş olmakla birlikte, 2018 yılında HIV pozitif tanısı alan kişi sayısı 2199 olarak bildirilmiştir ve bu kişilerin %83'ü erkektir. Tanı alan kişilerin büyük bir kısmı 25-29 yaş aralığındadır. Yıllar bazında Türkiye’de de HIV vakalarında artış eğilimi gözlemlenmektedir.
HIV/AIDS NEDEN OLUR?
HIV (İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü), AIDS’in (Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu) temel nedenidir. HIV, vücuda girdikten sonra bağışıklık sistemindeki CD4 hücrelerine (T hücreleri) saldırarak bu hücreleri yok eder ve zamanla bağışıklık sisteminin zayıflamasına yol açar. Bağışıklık sistemi zayıfladığında, vücut enfeksiyonlara ve bazı kanser türlerine karşı savunmasız hale gelir. Eğer HIV tedavi edilmezse, zamanla AIDS evresine ilerler.
HIV virüsü : HIV, kan, meni, vajinal sıvı, rektal sıvı ve anne sütü gibi vücut sıvıları aracılığıyla bulaşır. Virüs, bağışıklık sistemini zayıflatarak vücudun kendini koruma yeteneğini yok eder.
Bağışıklık sisteminin zayıflaması : HIV, bağışıklık sistemi hücrelerini (CD4 hücreleri) yok ederek bağışıklık sisteminin işleyişini bozar. CD4 hücrelerinin sayısı azaldıkça, vücut enfeksiyonlar ve hastalıklara karşı savunmasız hale gelir.
AIDS evresi : HIV enfeksiyonu ilerleyip CD4 hücre sayısı ciddi şekilde düştüğünde ve bağışıklık sistemi artık işlevini yerine getiremediğinde, AIDS gelişir. Bu evrede vücut, fırsatçı enfeksiyonlar ve kanser türlerine karşı korunmasız kalır.
HIV/AIDS BELİRTİLERİ
HIV (İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü) enfeksiyonu, erken evreden AIDS evresine kadar farklı belirtiler gösterebilir. Hastalığın seyri sırasında bağışıklık sistemi zayıfladığı için vücut çeşitli enfeksiyonlara ve sağlık sorunlarına karşı savunmasız hale gelir. Bu süreçte ortaya çıkan belirtiler genel olarak aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Yüksek ateş ve tekrarlayan ateşlenmeler,
Sürekli yorgunluk ve halsizlik,
Gece terlemeleri,
Kilo kaybı,
Şişmiş lenf düğümleri, özellikle boyun, koltuk altı ve kasık bölgelerinde,
İshal ve sindirim sorunları,
Ağızda, boğazda veya genital bölgede yaralar,
Ciltte döküntüler ve lekeler,
Kas ve eklem ağrıları,
Uzun süreli kuru öksürük ve nefes darlığı,
Ağızda beyaz lezyonlar (pamukçuk),
Zihinsel karışıklık, unutkanlık veya nörolojik sorunlar,
Gözlerde bulanıklık veya görme kaybı.
AIDS NASIL BULAŞIR?
AIDS, virüsün (HIV) vücut sıvıları aracılığıyla bir kişiden diğerine bulaşmasıyla yayılır. En yaygın bulaşma yolları; korunmasız cinsel ilişki, kan yoluyla bulaş (örneğin, enfekte iğnelerin paylaşılması) ve enfekte anneden bebeğe hamilelik, doğum veya emzirme sırasında geçiştir. HIV, tükürük, ter veya gözyaşı gibi sıvılarla bulaşmaz.
Korunmasız cinsel ilişki (vajinal, anal veya oral) sırasında virüs taşıyan kişinin kan, meni veya vajinal sıvılarının bulaşması,
Enjektör, iğne veya kesici aletlerin ortak kullanımı,
Virüs taşıyan anneden bebeğe hamilelik, doğum veya emzirme yoluyla geçiş,
Virüs bulaşmış kan veya kan ürünlerinin aktarılması,
Tıbbi veya cerrahi işlemlerde steril olmayan aletlerin kullanımı.
Bu bulaşma yolları dışında, HIV gündelik temaslar (tokalaşma, öpüşme, aynı ortamda bulunma) veya ortak kullanılan eşyalardan (tabak, bardak, tuvalet) geçmez.
Korunmasız Cinsel İlişki
HIV (AIDS), genellikle korunmasız cinsel ilişki sırasında bulaşır. Korunmasız cinsel ilişki, prezervatif veya başka bir koruyucu kullanılmadan yapılan cinsel teması ifade eder. HIV taşıyan bir kişi, enfekte olmuş kan, vajinal sıvı, anal sıvı veya oral sıvılar yoluyla virüsü partnerine geçirebilir. Bu nedenle, cinsel ilişki sırasında prezervatif kullanmak, HIV bulaşma riskini büyük ölçüde azaltabilir. Ayrıca, cinsel yolla bulaşan hastalıklar arasında diğer enfeksiyonlar da HIV bulaşma riskini artırabilir. Bu yüzden, düzenli sağlık kontrolü yaptırmak önemlidir.
HIV, enfekte kan ve kan ürünleri yoluyla da bulaşabilir. Bu, kan nakli veya enfekte kan ürünlerinin kullanımı sırasında gerçekleşebilir. Ancak, modern tıp uygulamaları ve kan bankaları, HIV'in kan nakli yoluyla bulaşmasını önlemek için sıkı önlemler almaktadır. Kan bağışı sırasında yapılan tarama testleri sayesinde bu risk oldukça düşürülmüştür. Yine de, özellikle gelişmekte olan ülkelerde bu tür bulaşma vakaları görülebilir.
PAYLAŞILAN İĞNELER VE KESİCİ ALETLER
HIV, paylaşılan iğneler ve kesici aletler aracılığıyla da bulaşabilir. Özellikle uyuşturucu madde kullanımı sırasında aynı iğnenin birden fazla kişi tarafından kullanılması, HIV bulaşma riskini artırır. Bunun yanı sıra, tıbbi müdahaleler sırasında sterilizasyon kurallarına uyulmadığında da HIV bulaşabilir. Kullanılmış enjektör veya kesici aletlerin tekrar kullanılmaması ve hijyen kurallarına uyulması, bu tür bulaşmaları önlemek için önemlidir.
HIV ve AIDS, hala dünya genelinde önemli bir halk sağlığı sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle, bireylerin bilinçlenmesi ve korunma yollarını öğrenmesi büyük önem taşır. HIV'in nasıl bulaştığını ve korunma yöntemlerini bilmek, bu hastalığın yayılmasını önlemede kritik bir rol oynar. Her bireyin bu konuda duyarlı olması ve gerekli önlemleri alması, hem kendi sağlığını koruma hem de toplum sağlığını koruma adına gereklidir. Unutmayın, erken teşhis ve etkili tedavi yöntemleri sayesinde HIV ile sağlıklı bir yaşam sürmek mümkündür.
HIV, sadece belirli yollarla bulaşabilen bir virüstür ve günlük hayatta pek çok durumda bulaşmaz. HIV’in bulaşmadığı durumlar, virüsün yayılma yolları ile ilgili doğru bilgilenmek açısından önemlidir.
HIV’in BULAŞMADIĞI DURUMLAR
Tokalaşma, sarılma veya dokunma,
Sosyal öpücükler (yanaktan öpme gibi),
Aynı tabak, bardak, çatal-kaşık kullanımı,
Tuvalet, banyo, havlu veya yatak gibi eşyaların ortak kullanımı,
Öksürük, hapşırık veya tükürük ile temas,
Aynı ortamda bulunma (aynı odada oturma, aynı havayı soluma),
Sivrisinek veya diğer böcek ısırıkları,
Ortak yüzme havuzu, sauna veya spor salonu kullanımı,
Gözyaşı, ter veya idrar gibi vücut sıvıları ile temas (bu sıvılarda yeterli virüs bulunmadığı için).
HIV, yalnızca belirli vücut sıvılarında (kan, meni, vajinal sıvılar, rektal sıvılar ve anne sütü) yeterli miktarda bulunur ve bu sıvılarla doğrudan temas olmadığında bulaşma riski yoktur.
