Çeşitli sebeplerden kaynaklanan, kol,bacak ve vücudun farklı yerlerinde oluşan şişliklerle ortaya çıkan lenfödem (Fil hastalığı) artık  doğru yöntemlerle tedavi edilebiliyor. Halk arasında pek bilinmeyen bir rahatsızlık olan Lenfödem’de  farkındalık son derece önem arz ediyor. Güçlü Anadolu Gazetesi olarak   Tıp dilinde lenfödem olarak bilinen fil hastalığı nedir? Fil hastalığının nedenleri, belirtileri ve tedavisi ile ilgili bilinmesi gereken tüm detayları Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Pınar Borman’a yönelttik… Lenfödem (Fil Hastalığı) nedir? Bu rahatsızlığın altında yatan sebepler nelerdir? Lenfödem (Fil hastalığı), proteinden zengin sıvının dokularda ve cilt altında birikmesiyle karakterize olarak kendini gösteriyor. Lenfödem, doğumsal veya kanseri cerrahileri ile radyoterapi sonrasında hemen, aylar veya yıllar sonra lenf sıvısının aşırı miktarda birikmesine bağlı olarak; kol, el, göğüs ön duvarı veya meme bölgesi keza alt ekstremitede bacaklar, ayak ve genital bölge civarında ortaya çıkan ödem (şişme) ile kendini gösteren bir rahatsızlık. Genellikle son yıllarda kanser cerrahisine bağlı gelişmelerle hastaların yaşam süresi uzadığı için sık karşılaştığımız bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.  Bu durum her zaman kanser cerrahisi ya da radyoterapiye bağlı olmayıp doğumsal, travmalara bağlı ya da enfeksiyonlar nedeni ile de olabiliyor Bunun yanında çocuklarda özellikle hem yeni doğan hem ergenlik döneminde ya da 30 yaş civarında da konjenital -doğuştan olan lenf ödemleri de görebiliyoruz. ‘’KOLLARDA VE BACAKLARDA AĞIRLIK HİSSİ MEYDANA GELİYOR’’ Lenfödem belirtileri nelerdir? Lenf ödem kollarda ağırlık hissi, giysilerin ya da takıların sıkması gibi belirtiler ile  başlıyor. Yani kısaca, kol veya bacakta dolgunluk hissi, deride gerginlik, el, ayak bileği ve parmakların hareketliliğinin azalması, giysi, bilezik, saat, yüzük, ayakkabı, çorap, gibi eşyaların dar gelmesi ve iz bırakması gibi durumlarda kendini gösteriyor. Lenfödeme ağrı eşlik ediyor mu? Saf lenf ödemse ağrı olmuyor ama varisle, lipödemle beraber seyrettiğinde ağrılar olabiliyor. ‘’LENFÖDEMİN EN BÜYÜK DÜŞMANI KİLODUR’’ Sizce lenfödem’in en büyük düşmanı nedir? Lenfödemin en büyük düşmanı kilodur. Maalesef bizim hastalarımızın çoğu ya fazla kilolu ya da obez.  Hastalar,kilo verince  lenf ödem ve şişliklerinin de azaldığını görüyorlar. Un ve şekerden fakir beslenmeleri bu noktada çok önemli. ‘’HEM TOPLUMU HEM SAĞLIK PROFESYONELLERİNİ BİLGİLENDİRMEK EN BÜYÜK GAYEMİZ’’ Lenf Ödem (Fil Hatalığı) ülkemizde yeteri kadar biliniyor mu? Bu anlamda toplumdan gördüğünüz kadarıyla farkındalık düzeyi yavaş yavaş artıyor mu? Maalesef, toplumda bu konuda farkındalık çok düşük. Bu yüzden bu konuda  Anadolu Lenf Ödem Derneği  ve Hacettepe Üniversitesi’ndeki lenf ödem  merkezi olarak  çalışmalarımız devam ediyor. Hem toplumsal farkındalığı arttırmaya çalışıyoruz hem de sağlık profesyonelleri arasında farkındalığı arttırmayı çalışıyoruz. Lenfödem hekimler arasında da yeteri kadar bilinmiyor çünkü tıp fakültelerinde yer almayan bir konuydu. Bu nedenle hekimlere de eğitimler düzenliyoruz.  Bütün çabamız hem toplumu hem sağlık profesyonellerine  bu anlamda bilgilendirmek. ‘’HER ŞİŞLİK, FİL HASTALIĞI DEĞİLDİR’’ Fil hastalığı’nda tedavi oldukça önem arz ediyor.  Bu anlamda lenfödemde tedavi nasıl gerçekleşiyor? Lenfödem'in erken tanısı çok önemli, çünkü erken tanı konulduğunda başarı oranımız çok yüksek oluyor.  Lenfödem tedavi edilmezse, hayatı tehdit eden komplikasyonlar, sorunlar ortaya çıkabilir. Bacaklarda yaralar görülebiliyor, kolda,bacaklarda ağırlık hissi nedeniyle hastalar bazen yürüyemiyor, günlük yaşam aktivitelerini sürdüremiyorlar. Bu durum sadece bacaklarda değil gövdede de çıkabiliyor. Çocuklarda özellikle iç organ tutulmaları çok fazla oluyor. Bağırsak tutulumları görüldüğünde kocaman karınları oluyor. Akciğer tutulumları ve kalp zarları tutulumları olabiliyor. Her şişlik, fil hastalığı değildir bunu da buradan vurgulamak isterim. Çünkü ödem farklı hastalıklarda karşımıza çıkabiliyor. İyi bir ayırıcı tanıyla lenf ödem tanısı konduktan sonra da özel tedaviler gerçekleştiriliyor. Kompleks dekonjestif terapi dediğimiz cilt bakımı, manuel lenfatik drenaj dediğimiz özel bir masaj veya özel bandajlarla yapılan çok tabakalı bandajlama bunun temelini teşkil ediyor ancak bu aktif tedaviden sonra ekstremite küçülüyor ve küçüldükten sonra da bası giysilerinin her gün kullanılması gerekiyor. Hasta bası giysilerini sabah giyecek, akşam çıkaracak. Kişi, bası giysisi  giymediği takdirde   3-4 haftalık  uygulanan yoğun tedaviler boşa gitmiş oluyor. Bunun dışında hastaların her gün 1 saati kendilerine ayırması  gerekiyor.  Hasta, sabah uyandıktan sonra  hareketlerini aksatmayıp düzenli olarak masajlarını yapmalı. Bu masajlara ‘Self masaj’ adını veriyoruz. Self masajı, hastalara öğretiyor ve düzenli olarak yapmasını istiyoruz.   Masajdan sonra hastanın özel çorabını veya kolluğunu giyip  20 dakikalık lenf ödem egzersizlerini yapmasını buna ilaveten bir 20 dakika da  yürümesini öneriyoruz. Bunun haricinde lenfödemi  bulunan hastalar cilt bakımına da özen göstermeli. Hastaların ciltlerini nemli tutmaları bir hayli önemli.  Cilde bir şey batmayacak, herhangi bir şey çizmeyecek. Sivrisinek dahi ısırmaması gerekiyor bu açıdan hastaların  bu  tarz durumlara dikkat etmesi lazım. ‘’ERKEN TANI KONULDUĞUNDA BAŞARI ORANI ÇOK YÜKSEK’’ Erken tanıdan sonra hastalar nereye müracaat edecekler? Hastalar, erken tanıdan sonra Fizik tedavi ve Rehabilitasyon bölümlerine müracaat edecekler. Orada gerekli ayırıcı tanılar yapılıyor.  Hastaların kollarında ağırlık hissi oluştuğunda, ayakkabıları sıkmaya başladığında, giysileri, takıları sıkmaya başladığında fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümlerine başvurmaları gerekiyor. Erken tanı çok önemli . ‘’FİL HASTALARI KORKMASINLAR’’ Tedavi ne kadar sürüyor? Lenf ödemde tedavi ömür boyu sürebiliyor ama şöyle ömür boyu sürüyor; hasta, doktorunun dediklerini yaparsa yaşam kalitesi çok yüksek bir şekilde devam edebiliyor.  Fil hastaları korkmasınlar erken tanı konulduğunda başarı oranımız çok yüksek, denilenleri yaptıkları sürece mükemmel bir hayat yaşıyorlar. Lenf Ödem’in Türkiye’de tedavisi var mıdır? Kesinlikle… Türkiye’de hemen hemen her şehrimizde lenf ödemin tedavisi var. Bu anlamda Anadolu Lenf Ödem Derneği’nin  web sitesinde Türkiye’de tedavi yapan yerleri rahatlıkla bulabilirsiniz. Tüm Üniversite hastaneleri, tüm devlet hastahanelerinin fizik tedavi bölümlerinde de bu konuyla ilgili hekimler var. ‘’PSİKOLOJİK SORUNLARA NEDEN OLABİLİYOR?’’ Aktardığınız bilgilere göre lenfödem zorlu ve sabır gerektiren bir süreç. Bu anlamda fiziksel yakınmaların dışında hastalara psikolojik anlamda etkileri de oluyor mu?  Evet, vücut imajlarında bozulma yüzünden öz güvende azalma, duygu-durum bozuklukları kliniğe eşlik edebiliyor. (Ekin Hazal DOĞRUYUSEVER)

Editör: TE Bilisim