Pandemi süreciyle birlikte yaşam tarzındaki değişiklikler gıda seçimlerimizi de etkiledi. Salgın sürecinde güvenilir gıdanın daha çok önem kazandığına dikkat çeken Gıda Mühendisi Tuğba Yıkılmaz, tüketicilerin güvenilir noktalardan paketli, sağlıklı içeriğe sahip ve etiket bilgileri okunabilir ürünleri tercih etmesinin önemine değindi.
Değişen dünya düzeni birçok yeniliği de beraberinde getirdi. Covid-19 salgınının gıda üretim - muhafaza teknikleri ve tüketim alışkanlıklarını da etkilediğini dile getiren Gıda Mühendisi Tuğba Yıkılmaz, “Gıdalardan Covid-19 bulaşıp bulaşmayacağı konusu pandemi sürecinin başından bu yana yapılan araştırmalarla incelenmiştir. Dünya Sağlık Örgütü, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Otoritesi ve daha birçok uluslararası bilimsel otorite gıdayla korana virüs bulaşması konusunda hiçbir bulguya rastlamadıklarını belirtmişlerdir” ifadesini kullandı.
“MEVSİM DIŞI ÜRETİLEN GIDALARI SATIN ALMAKTAN KAÇINMALIYIZ”
Merhabalar, gıdalardan pestisit maruziyetini azaltma yolları nelerdir? Bu anlamda hangi meyve ve sebzeler daha riskli? İyi yıkanmayan sebze ve meyveler sağlığımızı nasıl etkiliyor?
Pestisit, zararlı organizmaları engellemek, kontrol altına almak ya da zararlarını azaltmak için kullanılan madde ya da maddelerden oluşan karışımlardır.
Elbette uygun olan organik tarım yapmaktır. Mevsim dışı üretilen gıdaları satın almaktan kaçınmak gerekmektedir. Taze meyve ve sebzeler mevsiminde tüketilmelidir. Çünkü mevsim dışı meyve ve sebze üretiminde ürün zararlılara daha açıktır bu yüzden daha çok pestisit kullanımı söz konusudur. Gıdaları mevsiminde tüketerek hem daha az pestisite maruz kalmış oluruz hem de mevsim dışı üretimin azalmasını teşvik etmiş oluruz.
Gıdanın yüzeyindeki pestisitleri temizlemenin ilk ve en etkili yollarından biri akan su altında yıkayarak uzaklaştırmaktır. Kabuklu meyvelerin de yıkanması gereklidir çünkü kabuğu soyarken, dış katmandaki mikroorganizmalar içeri geçerek risk yaratmaktadır. Kimyasal maddelerin çözünürlüğü sıcaklıkla artmaktadır ve eğer mümkünse biraz sıcak su yüzeydeki pestisitleri uzaklaştırmada soğuk sudan daha etkili olmaktadır. Meyve ve sebzeler akan suda 4-5 dakika ovalayarak yıkanmalıdır. Meyve ve sebzedeki çürük veya hasarlı kısımlar uzaklaştırılmalıdır. Kâğıt havlu üzerinde veya bir süzgeçte bekleterek suyu uzaklaştırılmalıdır. Özellikle çok yapraklı marul, ıspanak veya lahana gibi yapraklı yeşil sebzeleri yıkarken yıkama işlemine başlamadan önce pestisitlere en çok maruz kalan dış yaprakları ayrılmalıdır. Yapraklı sebzeler akan su altında teker teker ovuşurarak yıkanmalı ve su içinde bekletilerek daha sonra akan sudan geçirilmesi gerekmektedir. Kavun, karpuz gibi meyvelerin veya havuç, patates vb. gibi kök sebzelerin kabukları bir el fırçası ile fırçalanarak kirler uzaklaştırılmaktadır. Pestisitlerin etkisini ortadan kaldırmak için meyve ve sebzelerin kabuklarını soymak pestisit kalıntılarını azaltmak için uygulanabilecek diğer bir yöntemdir. Meyve ve sebzeleri yıkarken, sirke kullanmak oldukça faydalıdır. Sirke, yeşilliklerin tadını etkileyebilmektedir. Sirkenin verdiği tadı sevmiyorsanız, sirke yerine limon suyuyla sebzeleri yıkayabilirsiniz. Sirke, yıkama suyunun asitliğini düşürerek meyve ve sebzelerdeki mikrobiyolojik yükün azaltılmasına yardımcı olmaktadır.
The Environmental Working Group, her yıl pestisit kalıntı seviyelerine dayalı olarak tüketicilerin kaçınması veya tüketmesi gereken sebze meyvelerin kirli 12 ve temiz 15 listesini yayınlamaktadır. Buna göre, 2021 yılının en kirli 12 besini; 1. Çilek 2. Ispanak 3. Karalahana, pazı, hardal otu 4. Nektarin 5. Elma 6. Üzüm 7. Kiraz 8. Şeftali 9. Armut 10. Dolmalık ve acı biber 11. Kereviz 12. Domates
2021 yılının en temiz 15 besini; 1. Avokado 2. Mısır 3. Ananas 4. Soğan 5. Papaya 6. Bezelye 7. Patlıcan 8. Kuşkonmaz 9. Brokoli 10. Beyaz lahana 11. Kivi 12. Karnabahar 13. Mantar 14. Sarı kavun 15. Turuncu kavundur.
Bazı pestisitlere maruz kalmanın farklı kanser türleri, nörodejeneratif hastalıklar ve sindirim sistemi bozuklukları gibi birçok kronik hastalıkta önemli bir risk faktörü oluşturduğuna dair araştırmalar bulunmaktadır. Çiftçiler, tarım işçileri ve aileleri üzerinde yapılan çeşitli araştırmalar, lenf, kan, dudak, mide, prostat, beyin, testis, cilt kanserleri ve yumuşak dokuda sarkom vakalarında artış olduğunu göstermiştir. Bazı araştırmalar, pestisitlere maruz kalmanın, Parkinson hastalığı ve Alzheimer hastalığı riskinin artmasıyla istatistiksel olarak ilintili olduğunu ortaya çıkarmıştır. Diğer bazı araştırmalar ile, bazı pestisitlere düşük dozda, ama kronik biçimde maruz kalmanın, dikkat, konuşma, görme, hafıza gibi beyin işlevleri ve duygusal konularda olumsuz etkileri olabileceğini ortaya konmuştur.
“GIDALARI DETERJAN VEYA ÇAMAŞIR SUYUYLA YIKAMAYIN”
Koronavirüsle mücadelemiz hala devam ediyor. Bu dönemde meyve ve sebzeleri doğru yıkamak her zamankinden daha da önemli oldu. Covid-19'un yüzeylerde çok uzun süre yaşayamayacağını biliyoruz ama yine de meyve ve sebzeden coronavirüs bulaşma riski var mıdır? Bu dönemde ekstra nelere dikkat etmemiz gerek?
Gıdalardan Covid-19 bulaşıp bulaşmayacağı konusu pandemi sürecinin başından bu yana yapılan araştırmalarla incelenmiştir. Dünya Sağlık Örgütü, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Otoritesi ve daha birçok uluslararası bilimsel otorite gıdayla Coranavirüs bulaşması konusunda hiçbir bulguya rastlamadıklarını belirtmişlerdir.
Pandemi süreci ile birlikte meyve ve sebzeleri sabunla, deterjanla hatta çamaşır suyu ile yıkayanları bile duyduk. Ancak bu bir temizleme yöntemi değildir aksine meyve sebzelere kimyasal bulaşmasına neden olmaktadır ve bizim de tüketimimiz sonucu kimyasalları vücudumuza alacağımız için sağlık riski ortaya çıkarmaktadır.
Bu dönemde dikkat etmemiz gereken aldığımız meyve ve sebzelerin ambalajlarını mutfak yüzeylerine koymadan atmak, koyduysak o yüzeyi iyice temizlemek ve meyve sebzeleri doğru bir şekilde yıkamaktır. Meyve sebzeyi yıkamadan önce ilk olarak ellerimizi yıkamamız gerekmektedir. Ayrıca bıçaklar ve kesme tahtaları da iyice yıkanmalıdır. Çapraz bulaşma olmaması için meyve sebze gibi ürünlerde kullanılacak kesme tahtası gibi mutfak gereçlerinin hayvansal ürünlerde kullanılacak olandan ayırmamız gerekmektedir. Ayrıca, meyve ve sebzeler yıkamadan önce asla kesilmemeli veya soyulmamalıdır çünkü meyve ve sebze eti kirlenebilir. Ayrıca kesme ile ürünlerin yüzey dokuları parçalandığı için yüzey hücrelerindeki beslenme değerinde yıkama suyu ile azalma olabilmektedir. Meyve sebzeleri yıkayıp dolapta saklamak da mikroorganizmaların artmasına neden olabilmektedir, olabildiğince kullanımdan önce yıkanmalıdır. Ancak üzeri çok kirli olduğu için yıkamak tercih ediliyorsa da iyice kurulanarak ve başka gıdalarla temas etmeyecek şekilde saklanmalıdır. Bu dönemde mevsiminde sebze ve meyve tüketmeye mümkün olduğunca yakın bölgelerde yetişen bildiğimiz ürünleri tüketmeye, organik veya iyi tarım sertifikalı ürünleri tüketmeye, meyve ve sebzeleri tüketmeden önce uygun yöntemlerle arındırmaya özen göstermeliyiz.
(Ekin Hazal DOĞRUYUSEVER)