Kürtçe, zengin bir dil yapısına ve kültürel mirasa sahip olup Türkiye, İran, Irak ve Suriye gibi ülkelerde geniş bir kitle tarafından konuşulmaktadır. Kürtçede yer alan bazı temel kelimeler ve günlük ifadeler, Kürt kültürünü, tarihini ve yaşam tarzını yansıtır. Kürtçe’de kullanılan farklı lehçeler vardır: en yaygınları Kurmanci, Sorani ve Zazaki’dir. Bu lehçeler, kelime ve dil yapılarında farklılıklar gösterir.
KÜRTÇE KELİMELER VE ANLAMLARI
Roj baş – Günaydın
Spas – Teşekkürler
Ser çavan – Rica ederim
Tu çawa yî? – Nasılsın?
Ez baş im – İyiyim
Bi xêr hatî – Hoş geldin
Bi xatirê te – Hoşça kal
Dilxweş – Mutlu
Dilşikestî – Üzgün
Hêrs – Sinirli
Hişyar – Uyanık (dikkatli)
Nexweş – Hasta
Bi tevna xwe – Kendine dikkat et
Dapîr – Anneanne/Babaanne
Bav – Baba
Xwişk – Kız kardeş
Bira – Erkek kardeş
H – Arkadaş
Malbat – Aile
Roj – Gün
Şev – Gece
Sibeh – Sabah
Niha – Bugün
Piştre – Sonra
Berî – Önce
Çem – Nehir
Ava – Su
Bihar – Bahar
Hewar – Hava
Agir – Ateş
Baz – Kartal
Nan – Ekmek
Ava – Su
Vejîn – Yemek
Xwedî – Sahip olunan şeyler anlamında (yemek vs. için kullanılır)
Qeyfet – Kahvaltı
Doxî – Yemek
Ser – Baş
Dest – El
Çav – Göz
Guh – Kulak
Dil – Kalp
Nexweş – Hasta
Çûn – Gitmek
Hatin – Gelmek
Xwendin – Okumak
Nivîsandin – Yazmak
Xwarin – Yemek yemek
Veqetandin – Açmak
Girtin – Kapatmak/Tutmak
KÜRTÇE RENKLER
Şîn – Mavi
Reş – Siyah
Spî – Beyaz
Sor – Kırmızı
Zer – Sarı
KÜRTÇE SAYILAR
Yek – Bir
Du – İki
Sê – Üç
Çar – Dört
Pênc – Beş
Şeş – Altı
Heft – Yedi
Heşt – Sekiz
Ne – Dokuz
Deh – On
KÜRTÇE KELİMELER AŞK
Evîn – Aşk
Hezkirin – Sevmek
Dildar – Sevgili (kalp sahibi anlamında da kullanılır)
Dilda – Kalpten sevilen
Dil – Kalp
Dilsoz – Sadık, içten seven
Jîn – Yaşam, hayat (aşkla bağlantılı olarak hayat anlamında kullanılır)
Xezal – Gönül, yürekten gelen sevgi
Sîrîn – Tatlı (sevgiliye hitap olarak da kullanılır)
Ez ji te hez dikim. – Seni seviyorum.
Ez evîndar im. – Aşığım.
Tu dilê min yî. – Sen benim kalbimsin.
Dilê te xweş e. – Kalbin güzel.
Xwede ji te razî be. – Allah senden razı olsun. (Minnettarlık ve sevgi ifadesi)
Bi hêvîya ku hêzdar bibîn. – Umarım her zaman sevgiyle dolu olursun.
Ez hîç na bê tu nakevim. – Sensiz olamam.
Seba ku tu yî, ez li destê xwe ne. – Sen olduğun için kendimi kaybettim.
Evîn jiyan e. – Aşk hayattır.
Dil ji dil re derketin dibe. – Kalpten kalbe yol vardır.
Li min h tê, li te h nayê. – Bende olan sende de olur; sende olan bende olmaz.
Evîn bê kêm û kurî nabe. – Aşk eksik ve kısa kalmaz. (Gerçek aşk güçlüdür anlamında)
Dil dikêşe bi rengên xwe. – Kalp kendi renkleriyle çeker. (Her gönül kendi aşkını bulur)
KÜRTÇE KELİMELER İLTİFAT
Xweş – Güzel
Xweşî – Güzellik (güzel bir nitelik anlamında)
Xweşav – Güzel bakışlı
Ronahî – Aydınlık, parlak (kişinin ışığını veya aydınlık bir ruhu betimlemek için kullanılır)
Şêrîn – Tatlı
Delal – Zarif, şefkatli
Xezal – Gönlü güzel, cana yakın
Cajîn – Güzelliğin özü (kişinin iç güzelliğini vurgular)
Dilşad – Kalbi mutlu eden
Dilxweş – Kalbi hoş olan, mutlu kişi
Tu çavkaniya min yî. – Sen benim gözümün nurusun.
Dîsa hebûyî, ez hîşta te hez dikirî. – Tekrar olsa, yine seni severdim.
Tu hêdî bi dîmenekî xweş tê. – Sen güzel bir resim gibi geliyorsun.
Tu dilê min xweş kirî. – Kalbimi güzelleştirdin.
Tu bi bîrî min yî. – Sen benim aklımdasın.
Te bi dil weşandin. – Kalbimizi fethettin.
Tu gelek xweş e. – Sen çok güzelsin.
Bûnê te bi herîm dike. – Varlığın etrafı güzelleştiriyor.
Navê te bi gul e. – İsmin gül gibi güzel.
Tu li hêvîyê min yî. – Sen benim umudumsun.
Tu biryarê dilî yî. – Sen kalbin kararısın. (Kalbiyle hareket eden biri için)
Bi te der û derdan jî hejar dibin. – Seninle dertler bile mutlu olur.
Tu şênîya jiyanî yî. – Sen yaşamın neşesisin.
Dilê min bi te xweş dibe. – Seninle kalbim huzur buluyor.
Bi te her tişt ronahî dike. – Seninle her şey aydınlanıyor.
KÜRTÇE KELİMELER HAVALI
Ronahî – Aydınlık, ışık (birinin zekasını veya aydınlık ruhunu övmek için)
Şêr – Aslan (cesur, güçlü kişiler için kullanılır)
Şêrîn – Tatlı, zarif (karizmatik veya hoş kişiler için bir övgü ifadesi)
Dilsoz – Sadık, içten (birine güçlü bir bağlılık ifade eder)
Hêz – Güç, kuvvet (güçlü kişilikler için kullanılır)
Xeyal – Hayal (hayalperest ve özgün kişiler için)
Rêber – Lider, öncü (birini liderlik özellikleriyle övmek için)
Xweşî – Güzellik (genel olarak hoş bir görünümü ya da iç güzelliği betimler)
Dengbêj – Hikaye anlatıcısı (sözlü geleneğe hakim, etkileyici anlatıma sahip kişiler için)
Fêrgeh – Bilge, çok bilen kişi (bilgili, görgülü insanları tanımlarken kullanılır)
Tu ronahîya dilê min yî. – Sen kalbimin ışığısın.
Tu bi navê xwe ronahî dihevinî. – Adınla bile aydınlık saçıyorsun.
Bi te hêzdar dibim. – Seninle güçlü hissediyorum.
Tu çavkaniya min yî. – Sen gözümün nurusun.
Dilê te ji hêsran avjen e. – Kalbin efsanelerden gelme gibi.
Tu bi felsefeya xwe romanek î. – Sen adeta bir roman gibisin.
Dilê te hezar reng heye. – Kalbinde bin renk var. (Zengin ruh haline sahip kişiler için)
Tu bi wêjeya xwe birrînê dike. – Zekânla dikkat çekiyorsun.
