Gazeteciliğin en önemli kuralları etik kurallardır. Bu kurallar gazetecilerin hata yapmasını önler. Aslında tabi ki hiçbirimiz hatasız değiliz ama bu kuralları uygulamamız halinde hata riskimiz azalır. Çünkü asıl önemli olan bu mesleğin halkın gözünde güven ve değer kaybetmemesidir.
Günümüzde Dünya’da da Türkiye’de de basın sektöründe bir daralma söz konusu. Bu daralma nedeni ile de gazeteciler hayatlarını devam ettirebilmek için haber, fotoğraf, video, podcast, multimedya üretmek durumunda kalıyorlar. Türkiye dışında bu sistem iyi çalışıyor ve gazetecilerin hayatlarını rahatlıkla sürdürebilecekleri bir gelir kazanmalarına olanak sağlıyor. Türkiye’de durum farklı, henüz yeni olan bu şey (sistem diyemiyorum sistem haline dönüşemedi çünkü) çok ucuz ve yasal statüsü yok.
2013 öncesinden itibaren bir basın kurumunda çalışmış olan gazeteciler meslek etiğini bir şekilde, az ya da çok kazanmış olduklarından ve gazetecilik mesleğinin halk nazarında güven kaybetmesinde hiçbir basın kurumunda çalışmamış olan yeni arkadaşlarımıza oranla biraz daha bilinçliydiler. Gezi eylemleri ve yurttaş gazetecilik kavramıyla birlikte eylemleri, hak arama arayışlarını duyurmayı amaçlayan kişiler bu etik ilkelerden de bihaber biçimde bu aktarımları sosyal medya hesaplarında yapmaya başladılar. Diğer taraftan da İletişim fakültelerinden mezun olan genç meslektaşlarımız ulusal veya yerel basın kurumlarında çalışma fırsatı bulamayınca sadece okullarında hocalarından edindikleri bilgilerle çareyi tek başlarına sosyal medya üzerinden paylaşım yaparak gazetecilik yapmakta buldular. Tek dezavantajları yeterince alan tecrübelerinin olmaması değildi tabiki haber kaynakları veya haberin tarafı olan insanlar ile iletişimin ölçüsünü tutturmak da başka bir bilinmezdi onlar için. Bir diğer husus da gelir meselesi yani serbest gazetecilerin gelir elde etme modelleri. Tecrübeli gazeteciler için dahi sorunlu bir konu haline gelebildi gelir mevzuu bu dönemde. İşte tam da burada etik ilkelerimiz yolumuzu kaybetmememiz için çok önemli hale geldi.
İşte o ilkeler
Gazetecilerin evrensel etik kuralları iyi bir yol gösterici bu konuda. Bununla birlikte
Amerikan Ulusal Basın Fotoğrafçıları Derneği ( NPPA ) de görsel gazetecilerin kılavuzu olabilecek ilkeler belirlemiş.
NPPA’ne göre görsel gazeteciler ve görsel haber prodüksiyonlarını yönetenler, günlük işlerinde aşağıdaki standartları korumakla yükümlüler:
1. Konuların aktarımında doğru ve kapsamlı olunmalı.
2. Sahneye konulmuş gibi görünen, yapay mizansen, konu ve olaylara karşı dikkatli olunmalı.
3. Nesnelerin fotoğrafını çekerken veya kaydederken eksiksiz olup bağlam sağlanmalı. Bireyleri ve grupları kişiselleştirmekten kaçınılmalı. Çalışmada kendi önyargılarını sunmaktan kaçınılmalı.
4. Tüm konulara saygı ve haysiyetle yaklaşılmalı. Savunmasız konulara özel önem verilmeli ve suç veya trajedi kurbanlarına şefkat gösterilmeli.
5. Görsel haberci fotoğraf çekerken veya video çekerken kasıtlı olarak olaylara katkıda bulunmamalı, onları değiştirmemeli, değiştirmeye veya etkilemeye çalışmamalı.
6. Düzenleme, fotoğraf görüntülerinin içeriğinin ve bağlamının bütünlüğünü korumalı. Görüntüler manipüle edilmemeli veya izleyicileri yanlış yönlendirebilecek veya konuları yanlış tanıtabilecek herhangi bir şekilde ses eklenmemeli veya değiştirilmemeli.
7. Haber kaynaklarına ya da habere konu olan kişilere para ödemesi yapılmamalı veya onlar maddi olarak ödüllendirilmemeli.
8. Yapılan haberi etkilemek isteyebilecek kişilerden hediye, iyilik veya para kabul edilmemeli.
9. Diğer gazetecilerin çabaları kasıtlı olarak sabote edilmemeli.
10. Meslektaşları, astları veya görseli çekilen kişileri rahatsız edici davranışlarda bulunulmamalı ve tüm iş ilişkilerinde en yüksek davranış standartları korunmalıdır.
Görsel gazeteciler ideal olarak şunları yapmalıdırlar:
1.Kamunun işinin kamunun gözleri önünde yürütülmesini sağlamak için çaba gösterilmeli. Tüm gazetecilerin erişim hakları savunulmalı.
2.Psikoloji, sosyoloji, siyaset ve sanat öğrenerek kendine özgü, eşsiz bir vizyon ve sunum geliştirmek için çaba gösterilmeli. Güncel olaylar ve çağdaş görsel medya için bitmez bir iştah ile çalışılmalı.
3. Çekime konu olacak insan veya olaylara bütüncül ve sınırsız erişim için çabalanmalı. Aceleye getirilmiş veya sığ fırsatlara aldanılmamalı ve alternatifler geliştirilmeli. Değişik bakış açıları araştırılıp, bulunmalı. Popüler olmayan, sevilmeyen, fark edilmemiş bakış açılarını da göstermek için çabalanmalı.
4. Gazetecinin bağımsızlığından taviz veren veya veriyormuş izlenimi veren siyasi, sivil ve ticari ilişkilerden veya diğer istihdamlardan kaçınılmalı.
5. Konularla uğraşırken mütevazi ve alçak gönüllü olmaya çalışılmalı.
6. Görüntülen o anın bütünlüğüne saygı gösterilmeli.
7. Bu maddelerde bahsi geçen ana fikre ve yüksek standartlara ulaşmak, korumak için, başkalarına örnek olunmalı ve onları etkilemeye çalışılmalı.
Eğer doğru hareketin net olmadığı durumlarla karşılaşılırsa, mesleğin yüksek standartlarına uygun davranan kişilerine danışılmalı. Görsel haberciler daima yeteneklerini geliştirmeye, öğrenmeye çalışırken onlara rehber olan etik kuralları da öğrenmek için çaba göstermeliler.
Işığınız bol olsun.
